قواعد عربی پیش


العربیة

لغة القرآن

قواعد درس هفتم                        نواسخ« نواسخ » جمع ناسخه است يعني باطل كننده ها.

«افعال ناقصه» و « افعال مقاربه » و« حروف مشبهةٌ بالفعل» و «حرف لاي نفس جنس» ، نواسخ ناميده مي شوند.

افعال ناقصه عبارتند از: كانَ : بود / صارَ: شد / لَيسَ: نيست / أصْبَحَ : شد.مادامَ: تاوقتي كه ، مادامي كه / مازال: همواره

افعال ناقصه بر سر جمله ي اسميّه (مبتدا و خبر) مي آيند و موجب تغييراتي مي شوند.

جـوادٌ      مريــضٌ.                                  لَيـسَ        جـوادٌ           مريــضاً.

 مبتدا مرفوع   خبر مرفوع.                         فعل ناقص   اسم ليس مرفوع  خبر ليس منصوب

   همان طور كه در مثال ها مشاهده كرديد:

-       مبتدا تغيير نام مي دهد ولي اعراب آن تغيير نمي كند.

-       خبر، منصوب مي شود.

خبر افعال ناقصه در صورتي كه شبه جمله (جارّ و مجرور) باشد؛ گاهي جلوتر از «اسم» مي آيد. ( در اصطلاح مي گويند :خبر، مقدّم مي شود.)

                   لَيـسَ         فـﻰ المدرسـةِ          تِلميـذٌ.

                فعل ناقص   خبرمقدّم لَيسَ منصوب   اسم مؤخّر ليس مرفوع

افعال مقاربه :

عمل افعال مقاريه به افعال ناقصه شبيه است .يعني اسمشان مرفوع وخبرشان محلّاً منصوب است .

سؤال : چرا خبر افعال مقاربه محلّاً منصوب است ؟ زيرا  خبر آنها بايد حتماً يك فعل مضارع باشد و فعل مضارع نيز يك جمله است و جمله اعراب محلّي دارد . حال با كاربرد اين فعلها آشنا شويم.

اللِّصُّ يهرُبُ.                       دزد فرار مي كند.    كادَ اللِّصُّ يهرُبُ.                  نزديك بود دزد فرار كند.

المدرِّسُ يَمتَحِنُ.                    معلّم امتحان مي گيرد. يكادُ المدرِّسُ يَمتَحِنُ.                نزديك است معلّم امتحان بگيرد.

افعال مقاربه از نظر معني به سه گروه تقسيم مي شوند:

                                        افعال قُرب : (كادَ،) :نزديك بود

افعال مقاربه:                                   افعال رَجاء:  (عَسَي): اميد است .

                                      افعال شروع (بَدَأ، شَرَعَ، أخَذَ، جَعَلَ) شروع كرد .

افعال قرب (كادَ )، نزديك بودن انجام كاري را نشان مي دهند و به هر دو صيغه ماضي و مضارع مي آيد. مانند : يكادُ البرقُ يخطفُ أبصارهم

در اين مثال مضارع (كادَ ) به كار ر فته است .

افعال رجاء(عسي ) اميد به انجام گرفتن كاري را بيان مي كنند. وفقط به صيغه ماضي مي آيد .

و افعال شروع (بَدَأ، شَرَعَ، أخَذَ، جَعَلَ)  به شروع كاري دلالت مي كنند و فقط به صيغه ماضي مي آيند.

حروف مشبّهةٌ بالفعل عبارتند از:

إِنَّ :     همانا، به راستي كه                           لكِنَّ : ولي ، لكن

أنَّ :     كه، اينكه                                                      لَيتَ :      كاش

كَأنَّ :    گويا، مثل  اينكه                                      لَعَلَّ :    شايد، اميد است.

حروف مشبهه دقيقاً بر عكس افعال ناقصه عمل مي كنند. افعال ناقصه خبر را منصوب مي كردند امّا حروف مشبّهه اسم را منصوب مي كنند.

﴿ و اللّـــــهُ    غَفورٌ رحيمٌ ﴾       ﴿ وَ كانَ      اللّـــــــهُ  غَفوراً رحيماً   ﴾ ﴿  إنَّ  اللّـــــــهَ   غَفورٌ رحيــــــمٌ ﴾

   مبتدا  مرفوع    خبر مرفوع           اسم كان مرفوع   خبر كان منصوب       اسم إنَّ منصوب   خبر إِنَّ مرفوع

«إنَّ و أخواتُها» حروف مشبّهة نام دارند و بر سر جمله هاي اسميّه مي آيند و علاوه بر تغيير معناي جمله، «مبتدا» را به «اسم» تغيير نام مي دهند و اعراب آن را منصوب مي كنند. امّا خبر را همچنان بدون تغيير مي گذارند.

   العالمُ                       محترمٌ.                 إنَّ   العالمَ                  محترمٌ .

مبتدا مرفوع        خبر مرفوع            اسم إن منصوب                    خبر إن مرفوع

انواع اسم و خبر حروف مشبهةٌ بالفعل:

اسم ظاهر:       ﴿ إنَّ اللهَ  يأمُرُ بِالعَدْلِ و الاحسان﴾

اسم

                   ضمير :                   ﴿ إنّا أنْزَلْناهُ قرآناً عَرَبيّاً لَعَلَّكُم تَعقِلونَ ﴾

 

                   مفرد:                         إنَّ المعلّمينَ  محترمونَ.

خبر:              جمله:                      ﴿إنَّ اللهَ يأمُرُ  بِالعَدلِ و الاحسان﴾

                   شبه جمله:                  كَأنَّ جواداً  فـﻰ الصَّفِّ.

نكته : خبر حروف مشبّهه در صورتي كه شبه جمله (جارّ و مجرور) باشد؛ واسمش نيز نكره باشد واجب است بر اسم مقدّم شود . ( در اصطلاح مي گويند :خبر، مقدّم مي شود.)مانند :                 إنّ            فـﻰ المدرسـةِ           تِلميـذٌ.

                                                حروف مشبّهه   ، خبرمقدّم إنّ  منصوب  ، اسم مؤخّر إنّ مرفوع

نكته : هرگاه بعد از حروف مشبّهه ((ما )) كافّة= باز دارنده بيايد ، ديگر آن حروف تأثيري در مبتدا و خبر ندارند .مانند :إنّما   سعيدٌ     شاعرٌ

مبتدا،مرفوع- خبر مرفوع

نكته : در دو صورت كسره دادن همزه إنّ لازم است

الف : (إنّ )اول جمله بيايد مانند :إنّه عالِمٌ

ب : بعد از فعل (قال ) ومشتقاتش بيايد .مانند : قالَ إنّه بقرةٌ

لاي نفي جنس  « لا النافيةُ للجنس»                                                                              

حرف «لا» ي نفي جنس ، همان طور كه از نامش پيداست وجود جنسي را نفي مي كند.

لاي نفي جنس به معني « هيچ .................   نيست » مي باشد.

لا رَجُلَ فـﻰ الدّار.                 هيچ مردي در خانه نيست.

لا خير فـﻰ وُدِّ امْرﺉٍ مُتَلَوِّن.     هيچ خيري در دوستيِ فرد دورو نيست.

كار «لا» ي نفي جنس خيلي شبيه حروف مشبّهةٌ بالفعل است.

لاي نفي جنس نيز اسم و خبر دارد . امّا اسم آن نكره و مبني بر فتح است، در حالي كه خبر آن درست مثل خبر حروف مشبّهةٌ بالفعل مرفوع است.لا  بَلـــــــيّةَ          أصعـــــَبُ مِنَ الجَهْل.           هيچ بلايي سخت تر از ناداني نيست.       

    اسم لاي مبني بر فتح      خبر لا مرفوع

به انواع «لا» دقّت كنيد:

1- «لا» ي ناهيه (يعني لاي نهي)لا تَنتَخِبْ: انتخاب نكن                             لاتَتَأمَّلْ: درنگ نكن

2- «لا» ي نافيه (يعني لاي نفي)لا تَنتَخِبُ: انتخاب نمي كني               لا تَتَأمَّلُ: درنگ نمي كني

3-«لا» ي نافيةٌ لِلْجِنس (يعني لاي نفي جنس)لا أحَدَ موجودٌ: هيچ كسي نيست.

اسم و خبر لاي نفي جنس

 نكته : اسم وخبر لاء نفي جنس هميشه نكره هستند بدين سبب هرگز « ال» نمي گيرد..پس نمي گوييم : لا التلميذَ الكسلانُ                       غالباً مبني بر فتح است و بدين خاطر تنوين نمي گيرد.

          خبر  لاي نفي جنس مانند خبر مبتداست.

                   مفرد :لا جَهَلَ أضَرُّ مِنَ العُجْب.

                   جمله :لا نصيحةَ تنفَعُ العنود.

                   شبه جمله: لا إكراهَ ف‍ـى الدّين

نكته : خبرلاء نفي جنس گاهي خبرِ « لا» محذوف است.لا إلهَ إلّا اللهُ ( لا إلهَ موجودٌ إلّا اللهَ)                 لا شَكَّ ( لا شَكَّ موجودٌ)

نكته : هيچ گاه خبر لاء نفي جنس بر اسمش مقدّم نمي شود .پس نمي گويي: لا فيه ريبَ

 

 

قواعددرس هشتم    انواع مفاعيل عبارتند از:

1- مفعولٌ به                       2- مفعول مطلق (تأكيدي – نوعي – عددي )         3- مفعولٌ له           4- مفعولٌ فيه

 

 مفعولٌ به اسمي منصوب است و غالباً عامل آن فعل است. مانند:

يَمسَحُ الطالبُ السَّبّورةَ.

عامل   مفعول به و منصوب

گاهي عامل اسمي مشتقّ است. مثال:اُحِبُّ الذاكرينَ اللهَ.

و گاهي عامل ،‌مصدر است. مثال:أكْرَهَهُمْ بِقَتْلِهِمُ الأنبياءَ بِغَيرِ الحَقّ.

گاه عامل در جاهايي حذف مي شود. از آن جمله در تحذير و اغراء است.

تحذير :تحذير بر حذر داشتن مخاطب است بر ترك كاري ناپسند تا از آن دوري كند و به سه صورت مي آيد.

   إيّاكَ و الكِذْبَ.                                     نَفْسَكَ و الكِذْبَ.                                    الكِذْبَ الكِذْبَ.

به تركيب « إيّاكَ و الكِذْبَ » دقّت كنيد:

إيّاك               و الكِذْبَ

                                                        مفعولٌ به براي                      معطوف بر ايّاك

                                                                                            فعل محذوفِ در

اِغراء:اِغراء : تشويق و برانگيختن مخاطب است بر كاري پسنديده تا آن را انجام دهد و به سه صورت مي آيد. مثال:

الكَرَمَ                                                    الاجتهادَ، الاجتهادَ                             الصِّدْقَ و كَرَمَ الخُلقِ

به تركيب « الاجتهادَ، الاجتهادَ» دقّت كنيد:

الاجتهادَ          ،       ‌الاجتهادَ

                                                         مفعولٌ به براي فعل         تأكيد براي الاجتهاد اوّل

                                                                                      محذوفِ مقدّر «  اِلْزَم»           

مفعول مطلق : مفعول مطلق مصدري منصوب از جنس فعل جمله است كه براي تأكيد و بيان نوع يا عدد فعل به كار مي رود.

اقسام مفعول مطلق : 1- تأكيدي    2- نوعي     3- عددي

الف : هرگاه مفعول مظلق آخرين كلمه جمله باشد ، مفعول مطلق تأكيدي است . مانند :اِحْتَرَمَ الطلّابُ معلِّمَهُم احتراماً.

ب : هرگاه مفعول مطلق داراي صفت يا مضاف اليه باشد؛ مفعول مطلق نوعي ناميده مي شود. مانند :

يُُعَلِّمُ مجيدٌ صديقَهُ تعليماً جَيِّداً.                                          يعيش البخيلُ في الدنيا عيشَ الفقراءِ .

                     صفت                                                                               مضاف اليه

( تعليماً و عيشَ )در اين دو مثال، مفعول مطلق نوعي ناميده مي شوند.

 ج : مفعول مطلق عددي : به اين مثال دقت كنيد: دَقَّ الضَّيفُ بابَ المنزل دَقَّتَينِ : مهمان دوبار به در خانه زد.

در اين مثال دَقَّتَينِ مفعول مطلق است و به منظور نشان دادن دفعه انجام فعل آمده است. به اين نوع مفعول مطلق ،‌ عددي گفته مي شود.

تذكّر1: همه اين كلمات مي توانند مفعول مطلق باشند.(صَبْراً )، (حقّاً : به راستي ) ، (أيضاً: همچنين)، (جِدّاً)، (مَعاذَ اللّهِ: پناه بر خدا) ، (عَفْواً)، (حتماً)، (شُكْراًَ)، (سَمْعاً و طاعةً)، (سبحانَ اللّهِ : خدا پاك است) ، (حَمْداً لِلّه)،(حتماً)، (مَهْلاً: مهلت بده، آهسته)

اين مصدرها به تنهايي و بدون فعلِ خود، در جمله مي آيند. مثلاً: شُكْراً به جاي أشْكُرُ  شُكْراً

در اين مفعول مطلق ها نيازي به بيان نوع آن نيست وفقط مي گوييم مفعول مطلق براي  فعل محذوف .

تذكر 2 : درمفعول مطلق نوعي  جايز است مفعول مطلق نوعي را حذف نموده و صفتش را جايگزين آن كنيم

مانند : إجتهدْتُ كثيراً به جاي إجتهدْتُ إجتهاداً كثيراً

 

مفعولٌ لَه (مفعولٌ لِأجلِه) به اين عبارت دقّت كنيد:

أصلّي و أصومُ قُربةً إلي اللهِ.به خاطر نزديك شدن به خدا، نماز مي خوانم و روزه مي گيرم.

معلم: در اين عبارت چه كاري انجام شده است؟

دانش آموز: نماز خواندن

معلم: « قُربةً» چه نوع كلمه اي است؟

دانش آموز: مصدر است.

معلم: « قُربةً » چه مفهومي را بيان مي كند؟

دانش آموز: علّت انجام فعل

نتيجه اينكه : « قُربةً » مصدري است كه علّت نماز خواندن را بيان كرده است.

به تعريف مفعولٌ لَه يا مفعولٌ لِأجْلِه توجه كنيد:

مفعولٌ لَه يا مفعولٌ لِأجله مصدري منصوب است كه علّت انجام گرفتن فعل را بيان مي كند.

مفعولٌ له در جواب سؤال ((لِماذا ))مي آيد: براي چه؟مثلاً: المؤمنُ يترُكُ المعصيةَ.مؤمن گناه را ترك مي كند.براي چه؟

المؤمنُ يترُكُ المعصيةَ حياءً مِن الله.مؤمن به خاطر شرم از خدا گناه را ترك مي كند.

در ترجمه مفعولٌ له از كلماتي مانند «برايِ، به خاطر، به جهتِ» استفاده مي شود. 

المفعولُ  فيه « الظرف» :

مفعولٌ فيه يا ظرف اسمي منصوب است كه معناي حرف جرّ « ﻓﻰ » را به همراه دارد و نشان دارد و نشان دهنده زمان يا مكان وقوع فعل است. همه اين ها مي توانند  به شرط همراه داشتن ((في )) مفعولٌ فيه واقع شوند :  

همه اين كلمات ظرف زمان هستند:

الآنَ: اكنون - اليومَ: امروز- غَد: فردا - أمْسِ: ديروز -صباحَ: صبح        - مَساءَ: بعدازظهر - ليلَ: شب- نَهارَ: روز - قَبلَ: پيش -بَعدَ: پس             حينَ: هنگامي كه - إذا: هنگامي كه -لَمّا : هنگامي كه -  يَومَ: روز- سَنَةَ: سال  - عِندَ: هنگامي كه

همه اين كلمات نيز ظرف مكان هستند:

فَوقَ: بالاي -تَحتَ: زير-أمامَ: روبه رو   -وراءَ: پشت سر- بَينَ: ميان -وَسَطَ: وسط -عِندَ: نزد - قُربَ: نزديك -جَنبَ: كنار - هُنا: اينجا            خَلْفَ: پشت - يَمينَ: راست - أينَ: هر جا -أينَما: هرجا

دانش آموز: آيا مي توان گفت كه مفعول فيه يا ظرف همان قيد مكان و قيد زمان در فارسي هستند ؟معلم: بله ، مي توان گفت .

به اين دو جمله دقت كنيد:

ذَهَبْنا إلي المكتبة صَباحاً.                                                 ذَهَبْنا إلي المكتبة ﻓﻰ الصَّباحِ.

معلم: در جمله اول اعراب صباحاً چيست؟

دانش آموز: مفعول فيه يا ظرف زمان است.

معلم: آفرين حال بگو اعراب ﻓﻰ الصباح در جمله  دوم چيست آيا باز هم مفعول فيه است؟

دانش آموز: خير ديگر مفعول فيه نيست بلكه جار و مجرور است.

معلم: چرا به مفعولٌ فيه اين نام را داده اند؟

دانش آموز: چون ظرف ها معناي حرف جرِ< ﻓﻰ> را به همراه دارند. مثلاً< صباحاً> يعني< ﻓﻰالصباح>

نكته : ظروف محدوده (داراي حد مكاني )مانند الدّار،‌المدَرسَة، البَلَد،‌الصَّفّ و المسجد، غالباً با حرف "فـى" مجرور  مي شوند.

                     جَلَستُ فـى الصَّفِّ.                                                     صَلَّيْتُ فـى المَسجدِ.

 

 

قواعد درس نهم :                          حال مفر د - جمله حاليه                                                          

تعريف حال مفرد :

ا سم ، مفر د، منصو ب ، نكره  ، مشتقي كه حا لت و چگو نگي  ذوالحال را نشا ن مي د هد . ما نند :

 جا ءَ   ا لحرُ  نحوَ  الا ما مِ   نا د ماً                          ر ا يت  فا طمهَ   مسر ور ةً                  خُلِقَ  ا لا نسا نُ        ضعيفاً  

        ذو ا لحا ل ، فا عل              حا ل مفر د ، منصو ب                       ذو ا لحا ل  ، مفعو ل    حا ل مفر د ، منصو ب             ذو ا لحا ل، نا ئب فا عل      حا ل مفر د ، منصو ب

    

نكته ( 1 ) : ذو ا لحا ل يك نقش نيست و نقش هاي  متفاوت (فاعل و مفعولٌ به و نائب فاعل ........ ) مي گير د  .

نكته ( 2 ) : ذ و ا لحا ل هميشه  معر فه  ، و حا ل مفر د هميشه نكر ه ا ست .

اسم  معر فه :  معار ف شش بود ، مضمر، اضا فه                            علم ، ذ وا للا م ، مو صول  و اشاره

 ا سم  نكره  : هر اسمي كه جزء شش دسته فو ق  نباشد نكره ا ست .

نكته  ( 3 ) :  بر ا ي ا ينكه  به حا ل مفر د پي ببر يم ، كا في است  سو ا ل  (( كيفَ  )) ر ا در آ غا ز جمله قر ار دهيم

و علا مت  سو الي  قبل از  ا سم  مشتق  بيا ور يم  ،آ ن اسم مشتق  جواب سوا ل  (( كيفَ )) با يد با شد . ما نند :

   كيفَ جا ءَ  ا لحرُ نحوَ   ا لا ما مِ  ؟    نا دِ ماً 

                                               حا ل مفر د ، منصو ب

نكته (4) حا ل مفر د  د ر جنس ( مذ كر، مو نث )  و عد د (   مفر د ، مثني ،  جمع ) تا بع  ذ و ا لحا ل   ا ست  .

                       مذ كر                                                        مو نث

جا ءَ     ا لتلميذ           ضا حكاً                                      جا ءَ  تِ    ا لتلميذ ة   ضا حكة

         ذو ا لحا ل             حا ل مفر د ، منصو ب                                                          ذو ا لحا ل             حا ل مفر د ، منصو ب

جا ءَ    ا لتلميذ ا نِ    ضا حكينِ                                      جا ءَ تِ    ا لتلميذ تا نِ   ضا حكتينِ

        ذو ا لحا ل             حا ل مفر د ، منصو ب   به يا ء                                                   ذو ا لحا ل             حا ل مفر د ، منصو ب  به يا ء

جا ءَ  ا لتلا  ميذ       ضا حكينَ                                     جا ءَ تِ    ا لتلميذ ا تُ   ضا حكا تٍ  

         ذو ا لحا ل             حا ل مفر د ، منصو ب به يا ء                                           ذو ا لحا ل             حا ل مفر د ، منصو ب  به كسر ه

تعر يف جمله حا ليه : ا لجُمَلُ بعدَ ا لمعا رفِ احوا لٌ  ( به جمله هاي اسميّه يا فعليّه كه  بعد از  اسم  معر فه  مي آيند جمله حا ليه مي گويند. )

  ما نند :  جا ءَ ا لا نبيا ءُ     ،    يبشّر و نَ ا لنا سَ    (  پيا مبرا ن آ مد ند درحا لي كه مر دم را بشا رت  مي د ا د ند)

                 ذو ا لحا ل ،  اسم  معر فه       جمله  حا ليه  ،  محلّاً   منصو ب

نكته : د ر تر جمه فا رسي  جمله حا ليه  ا ز ((  در حا لي كه )) استفا د ه   مي كنيم .

نكته : جمله حا ليّه  هميشه(( محلّاً  منصو ب))  ا ست  .

تعر يف جمله و صفيه : الجمل بعدَالنكراتِ صفاتٌ ( جمله هاي بعد از اسم نكر ه وصفيّه است) ما نند :

                  جاء رجلٌ  يدرّس في المد رسةِ           ( مر دي آ مد كه   د ر مد رسه د رس مي دا د .)

                 مو صو ف     ، جمله و صفيه محلاً  مر فو ع

 نكته : در تر جمه جمله وصفيّه از  ( كه ‌) استفاده مي گردد . مردي آمد كه در مدرسه درس مي دا د.

نكته : جمله وصفيه  اعراب محلي دارد و تا بع  همان ا سم نكره است .

     مانند : رايتُ ظبياً    يمشي بهدوءٍ  : ( آهو يي را ديدم  كه به آرا مي را ه مي رفت . )

                  مو صو ف          جمله و صفيه محلاً  منصو ب

      و ما نند : سلّمتُ علي رحلٍ      يدعو في المسجدِ    ( به مر دي سلا م كرد م  كه در مسجد دعا مي كرد )                                                                 مو صو ف            جمله و صفيه محلاً  مجر ور

نكته مهم : در دو مورد جمله حاليه  همر ا ه با (( واو حا ليّه )) به كا ر مي رود .

ا لف : جمله حا ليّه ، ((ا سميّه)) با شد .                              لا  تكذ بو ا    وَ   ا نتم  تعلمو نَ

                                                                                  ذو ا لحا ل   وا و حا ليّه       جمله  حا ليّه ، محلّاً منصو ب

ب- جمله حا ليه با ((  قَدْ )) شرو ع شده  با شد .

                   خر جت  ا لطا لبةُ          و       قد قر ا تْ  در سَها

                                ذ و ا لحا ل        وا و حا ليّه         جمله  حا ليّه ، محلّاً منصو ب

 

تعر يف تمييز  : ا سم ، مفر د ، منصو ب ، نكر ه  ، جا مد ي  كه  ا ز كلمه  يا  جمله اي  ر فع ا بها م مي كند .

اقسا م  تمييز :

ا لف  -  تمييز  مفر د :  كه ر فع ابها م از يك  كلمه  مي كند . ما نند :  جا ءَ  عشر و نَ    ر جُلاً مبهم             تميز مفر د ، منصو ب

ب-  تمييز  نسبت  يا جمله : كه ر فع ابها م از يك  جمله   مي كند . ما نند : 

        تقدّ مَ  عليّ    در ساً                                                                      عليّ ا فضلُ   ا خلا  قاً   

      جمله  مبهم            تميز نسبت ، منصو ب                                                                                جمله  مبهم           تميز نسبت ، منصو ب

      

تميز مفر د  بعد  از  چها ر  كلمه   مبهم   به كا ر مي رو د .

1- و زن : 0( مثقا ل ، كيلو ، مَن  ، غِرا م  )  اِ شتر يتُ  مثقا لاً   ذَ هباً  

                                                                كلمه  مبهم             تميز مفر د ، منصو ب

2- عد د :   (  ا ز سه  تا بي نها يت )   را يتُ  احدَ عشرَ  كو كباً

                                                        كلمه  مبهم             تميز مفر د ، منصو ب

3- مسا حت :  (  مِتر ،  كيلو متر ،  شِبر ، هِكتا ر ، ذِرا ع  ) اشتر يتُ   مِترَ يْنِ   قُما شاً 

4- پيمانه : (  كا سه ، قد ح  ، كو ب  ) ا كلتُ  كا ساً    لبناً              اَ كلتُ   كو باً   شا ياً

                                                   كلمه  مبهم             تميز مفر د ، منصو ب                  كلمه  مبهم             تميز مفر د ، منصو ب

نكته: جايز است تمييز وزن و مقدار و مساحت با حرف «مِن» مجرور شود. مثال:

اِشتَرَيتُ كيلوَينِ مِن التفّاح.            شَرِبتُ كوباً مِن الشّاى.            اِشْتَرَيتُ متراً مِن القُماش.

 

تميز  نسبت  در دو مو رد به كا ر مي رو د :

ا لف : بعد  از  اسم تفضيل   (  در مذ كر بر وز ن  اَ فعل            د ر مو نث  بر وز ن    فُعلي    )

كا نَ ر سو لُ ا للهِ   ا صدَ قُ  ا لنا  سِ   لسا ناً

                      ا سم تفضيل                       تميز  نسبت ، منصو ب

                                    ا سم  تفضيل    +  ا سم منصو ب             ما نند :  ←   عليٌ  افضلُ     در ساً

                                      بر وزن  ا فعل                          تميز  نسبت                                           بر وزن ا فعل       تميز  نسبت

 

ب-  بعد از فعل ها ي  مبهم : (  اِ متلاَ  ،  طا بَ  ، تقدّ مَ  ، حَسُنَ  ، زا دَ  ، اِ طما نَّ  ،  مُلِئَ  ،وَ سِعَ  ، كَثُرَ  ، اِ ستقرَّ   ، فَجّرَ   )

                                                 ما نند :  حَسُنَتِ ا لمو منةُ   خُلقاً

                                                        فعل دار اي  ا بها م              تميز نسبت

     نكته ا ول : در  تر جمه تميز  نسبت  غا لباً  (( ا ز  نظر ،  از جهت ،  ا ز لحا ظ  )  به كا ر مي رو د .

                                                       طا بَ  سعيدٌ   نَسَبَاً   =  سعيد  پا كيز ه ا ست  ا ز نظر  نژا د

                                                      جمله  مبهم            تميز نسبت ، منصو ب

    نكته :  د و كلمه ( خَير)  و (  شَرّ  )  هر گا ه به معني   (  بهتر )  و(  بد تر )  با شند ،  ا حتيا ج  به تميز  نسبت  دا رند .  و از نظر ( تحليل  صر في =  تجز يه )   مشتق  هستند . ما نند :

    ا لبا قيا تُ   ا لصا لحا تُ   خَيْرٌ   ثو اباً                                                       عليّ    شرٌ   ا خلا قاً 

                                            تميز نسبت ، منصو ب                                                                               تميز نسبت ، منصو ب

«كَمْ اسفهامي چيست و تميزش چگونه است ؟ »

 جواب : كَمِ استفهامي به معني «چند» يا «چقدر» است و عدد مبهمي را سؤال مي كند. مثال:كَمْ  طالباً فـى السّاحة؟

چند دانش آموز درحياط است؟

 نكته : تمييز كمِ استفهامي « مفرد و منصوب» است. مثال:كَمْ وردةً فـى الحديقة؟چندگل در باغ است؟

 

قواعد درس دهم :                                  استثناء :

استثناءعبارتست از خارج كردن اسم ،پس از إلّا ،ازحكم ماقبلش ، مانند:جاءَ القومُ إلّا سعيداً–

 كه((القومُ ))مستثني منه  (از او جدا شده )  و ((زيداً))مستثني (جدا شده )  ناميده مي شود .

تعريف مستثني : به اسمي كه بلافاصله بعد از ((إلّا ))  مي آيد ، مستثني  مي گويند .

در هر استثناء سه ركن وجود دارد : ادات استثناء  - مستثني  - مستثني منه

 

انواع مستثني: 1- متصل ، 2- مفرّغ

  

1- متصل آن است كه مستثني از جنس مستثني منه باشد. مثال: جاءَ الضيوفُ إلّا أخا ك.

                            مستثني منه       مستثني متصل و منصوب

نكته : مستثني متصل هميشه منصوب است .

2- مفرغ :در آن مستثني مِنْه حذف شده است .

در استثناي مفرّغ، مستثني مطابق با نقشي كه در جمله پيدا مي كند - با فرض اينكه إلّا موجود نباشد – اعراب مي گيرد.

مستثناي مفرّغ غالباً با ادوات نفي يا استفهام  (هل )همراه است.

 لا يُقالُ إلّا الكذبُ.                                               بدون إلّا نائب فاعل براي لا يُقالُ

 ما جاءَ إلّا مسعودٌ .                                                  بدون إلّا فاعل براي ماجاءَ.

 لَيسَ القصدُ إلّا النَّجاحَ.                                                  بدون إلّا خبر براي ليس

 در استثناي مفرّغ معناي حصر و اختصاص وجود دارد. يعني : منفي در منفي  مثبت است

لَمْ أقرَأ  إلّا درسَ التاريخ.                       (درسَ ) : مستثني مفرّغ و منصوبٌ بإعراب مفعول به لِـ « لَمْ أقرَأ»

جز تاريخ درسي را نخواندم. يعني : فقط درس تاريخ را خواندم.

نكته : ادات  استثناء معمولاً «إلّا» است.

 

حكم مستثني به « غير»

نظرات شما عزیزان:

نام :
آدرس ایمیل:
وب سایت/بلاگ :
متن پیام:
:) :( ;) :D
;)) :X :? :P
:* =(( :O };-
:B /:) =DD :S
-) :-(( :-| :-))
نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه:


برچسب‌ها: <-TagName->
نوشته شده در 4 / 11 / 1390برچسب:,ساعت 15:40 توسط عباس حیدری رباطی| |


:قالبساز: :بهاربیست:

 فال حافظ - قالب وبلاگ